سفر یار مهربان به مناطق محروم
تاریخ انتشار: ۲۸ شهریور ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۷۱۵۰۲۳
همشهری آنلاین- علی‌الله سلیمی: رشد و توسعه جوامع شهری و روستایی در دهه‌های اخیر، ضرورت دسترسی ساکنان این مناطق به انواع ابزارهای دانش، از جمله کتاب را هم بیشتر کرده و در این میان، ساخت کتابخانه‌های جدید و توسعه امکانات کتابخانه‌ای در مناطق مختلف از برنامه‌های اصلی مدیران فرهنگی در سال‌های اخیر بوده و هست.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
***
تعریف کتابخانه‌های سیار
کتابخانه سیار، وسیله نقلیه‌ای است که برای تحویل مواد و خدمات کتابخانه‌ای در مناطقی که مردم به کتابخانه عمومی دسترسی ندارند، تجهیز شده و به‌کار گرفته می‌شود. کارکرد اصلی کتابخانه سیار نیز همانند سایر کتابخانه‌ها، به جریان انداختن اطلاعات و خدمت به جامعه تحت‌پوشش است.
نخستین کتابخانه روستایی
نخستین کوشش منظم برای توزیع کتاب در روستاها، در ۱۸۴۷ در انگلستان آغاز شد و در نیمه دوم قرن ۱۹ گسترش یافت.
نخستین کتابخانه سیار
نخستین کتابخانه سیار، گاری یک اسبه‌ای بود که صندوق‌های مخصوص کتاب را با آن حمل می‌کردند. البته در دهه ۱۹۲۰، کتابخانه‌های سیار که تا آن موقع اغلب با نیروی اسب کشیده می‌شدند، جای خود را به وسایل نقلیه موتوری دادند. درست در همین دوران، طرح ایجاد کتابخانه‌های شهری هم به گسترش کتابخانه‌های سیار کمک کرد در حدی که تا ۱۹۵۵، ۴۱ شهر انگلیس مجهز به ناوگان سیار بودند.
توسعه نخستین کتابخانه‌های سیار
در ۱۹۳۵، کتابخانه کِنت کانتی، نخستین کتابخانه سیار را راه‌اندازی کرد. در ۱۹۶۵ انجمن کتابداری انگلستان، گروه ویژه‌ای را، متشکل از افراد علاقه‌مند به این موضوع، تشکیل داد. این گروه تا امروز به فعالیت خود ادامه داده و نشریه«مرکز خدماتی» را هر ماه منتشر می‌کند. در یک سرشماری جدید مشخص شد ۴۸۰ کتابخانه سیار در انگلیس و ۶۰ کتابخانه سیار در ولز وجود دارد. کتابخانه‌های سیار روستایی در ایالات متحده امریکا دیرتر از انگلستان شکل گرفت. در فرانسه هم کتابخانه‌های سیار، کوچک‌تر از استاندارد انگلیسی و امریکایی فعال بود. در ژاپن هم نخستین کتابخانه سیار در ۱۹۴۶ آغاز به‌کار کرد. همچنین کتابخانه‌های سیار چین در ۱۹۸۰ پدید آمدند.
تاریخچه کتابخانه سیار در ایران
از دهه ۱۳۲۰ کوشش‌های متعددی در زمینه راه‌اندازی کتابخانه‌های سیار روستایی در کشورمان دیده شده است. از ۱۳۲۶، پس از به‌وجود آمدن اداره تعلیمات روستایی در وزارت فرهنگ (آموزش و پرورش وقت) و تأسیس نخستین دبستان‌های چهار کلاسه در روستاها، طرح تهیه و رساندن کتاب‌های مکمل مواد درسی به کودکان روستایی مورد توجه قرار گرفت که البته در ۱۳۴۲، کتاب‌رسانی به روستاها جدی‌تر شد.
استفاده از اتوبوس شرکت واحد برای کتاب‌رسانی
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از ۱۵ مهر ۱۳۴۵ کتاب‌رسانی به ۳۹ دبیرستان محله جوادیه و نازی‌آباد واقع در جنوب تهران را آغاز کرد. این کتابخانه که بر روی یک اتوبوس قدیمی، توسط شرکت واحد اتوبوس‌رانی اتاق‌سازی شده بود، گنجایش تقریبی ۲۰۰۰ جلد کتاب داشت. با افزوده شدن یک کتابخانه اتوبوسی دیگر، کتاب‌رسانی به ۲۰۰ دبستان و بخش‌های کودکان بیمارستان‌های تهران، در نقاطی که کتابخانه وجود نداشت، گسترش یافت.
راه‌اندازی کتابخانه کودک سیار عشایری
دایر کردن کتابخانه کودک سیار عشایر دره شوری فارس هم در سال ۱۳۴۵ از سوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آغاز کرد. وسیله نقلیه کتابخانه ابتدا قاطر و بعد موتورسیکلت بود. دو سال بعد دو اتومبیل جیپ به این مجموعه اضافه شد و طوایف تحت‌پوشش به ۵۰ تیره افزایش یافت. سپس با افزودن وسیله نقلیه دیگری، کتابخانه کودک سیاری هم برای توزیع کتاب در مناطق عشایر کشکولی فارس دایر شد.
۶۰۰۰ جلد کتاب برای ۵ کتابخانه سیار عشایری
در ۱۳۵۲، پنج کتابخانه سیار برای طوایف دشمن زیاری، عمله، و عرب باصری کتاب می‌رساندند و در منطقه عشایری فارس به‌کار مشغول بودند. هر پنج کتابخانه وسیله نقلیه مناسب داشته و مجموعه هر یک ۶۰۰۰ جلد کتاب بود.
۲۰۰۰ روستا تحت پوشش کتابخانه سیار
کتابخانه سیار در منطقه عشایری همراه با کوچ‌های فصلی ایل، ییلاق و قشلاق می‌کرد و کودکان عشایری را تحت‌پوشش خدمات کتاب‌رسانی خود قرار می‌داد. در ۱۳۵۲، تعداد کتابخانه‌های سیار روستایی و عشایری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به ۱۷ واحد رسید و مناطق جم و دشتی، دشت میشان، زاهدان، کرمان، کرمانشاه، گیلان، مازندران، سمنان، و ارومیه هم تحت پوشش خدمات توزیع و تعویض کتاب قرار گرفت. در مجموع، کانون با همکاری سازمان‌های دیگر به بیش از ۲۰۰۰ روستا کتاب می‌رساند.
کتاب‌رسانی با اتومبیل‌های لندرور
در ۱۳۵۴ چهار کتابخانه سیار روستایی جدید در خراسان، اصفهان، یزد، و جیرفت برپا شد. وسیله کتاب‌رسانی، اتومبیل‌های لندرور بود. در این سال ۲۲ کتابخانه روستایی در ۱۶۰۰ روستا فعالیت می‌کردند. در شهریورماه همان سال همایش کتابداران روستایی در تهران تشکیل شد. در سال بعد (۱۳۵۵)، شمار کتابخانه‌های سیار روستایی به ۲۹ واحد و روستاهای تحت‌پوشش آن به ۲۳۹۰ واحد رسید.
***
کدام مناطق در اولویت است؟
براساس قوانین نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، ساخت کتابخانه عمومی ثابت، فقط در مناطقی با ۲۵۰۰ نفر جمعیت امکان‌پذیر است و کتابخانه سیار هم براساس دستورالعمل، باید در مناطق پُرمخاطب فعالیت کنند.
۵۵ کتابخانه سیار در کشور فعال است
در حال حاضر، توسعه شبکه کتابخانه‌های سیار، از رویکردهای دولت سیزدم در امور فرهنگی است که در این زمینه، مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های کل کشور در این باره می‌گوید:« یکی از دستورات رئیس جمهور در ۲۴ آبان ماه سال گذشته، دسترسی آحاد مردم به کتاب و حضور در کتابخانه‌ها است که یکی از آن کتابخانه‌های سیار است، شبکه کتابخانه‌های سیار جزو فعالیت‌ترین شبکه‌های کتابخانه‌ها است، هم اکنون بیش از ۵۵ کتابخانه سیار وجود دارد و بنای دولت بر توسعه شبکه کتابخانه‌های سیار است که در مصوبات سفر اخیر ریاست جمهور این موضوع به تصویب رسیده که امید است با سرعت بیشتری به نتیجه برسد.»
کتابخانه سیار و پیشخوان کتابخانه
پراکندگی جمعیت در برخی مناطق کشورمان باعث شده طرح‌های نوینی در بخش کتابخانه‌های سیار در برخی مناطق اجرایی شود. مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی درباره ایجاد دسترسی مردم مناطق کم‌برخوردار کشور به کتاب می‌گوید: «پراکندگی جمعیت یا نبود امکانات و تاسیسات ازجمله موانع توسعه در برخی مناطق به حساب می‌آید؛ بنابراین تغییر رویکرد ضروری است. به‌عنوان مثال در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان و هرمزگان با پراکندگی جمعیت زیاد الگوی «کتابخانه سیار و پیشخوان کتابخانه» را اجرا کردیم. اجرای این الگو موفق بود و نشان داد که می‌تواند اثرگذار و در مساله رفع محرومیت فرهنگی مناطق کم‌برخوردار، توسعه‌دهنده باشد.»
توسعه امکانات در مناطق کم‌برخوردار
در مناطق شهری کم‌برخوردار و کمترتوسعه‌یافته نیز پیگیری‌هایی داشتیم. در مجموع تعداد شهرهای کم‌برخوردار از نظر دسترسی به کتابخانه عمومی درحال کاهش است. در مقطعی در ۴۴ درصد شهرها کتابخانه ایجاد شد، در باقی شهرها هم طرح فعال داشتیم؛ بنابراین یکی از اولویت‌های محوری نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور این است، شهر بدون کتابخانه نداشته باشیم.»
۸۰۰ کتابخانه روستایی در استان‌های مختلف کشورمان وجود دارد.
۳۷۴۱ کتابخانه عمومی در کشور به ارائه خدمات کتابخانه‌ای می‌پردازند.
۲۷۵۴ کتابخانه از مجموع کتابخانه‌های کشور برای نهاد کتابخانه‌های عمومی است.
۸۴۰ کتابخانه از مجموع کتابخانه‌های کشور، کتاب مشارکتی محسوب می‌شود.
۲۹ کتابخانه از مجموع کتابخانه‌های کشور، کتاب مستقل به حساب می‌آید.
۱۱۸ باب سالن مطالعه در سطح کشور به ارائه خدمات کتابخانه‌ای می‌پردازند.
۱۲ میلیون نفر، حدود اعضای کتابخانه‌ها در کشورمان است. طبق آمار نهاد کتابخانه‌ها تعداد اعضای کتابخانه‌ها حدودا ۱۲ میلیون و ۳۱۴ هزار و ۸۷۶ نفر است و البته تعداد اعضای فعال حتما متفاوت است.
۲۵۳ شهر در کشور کتابخانه ندارد. طبق آخرین آمار تا پایان مرداد ۱۴۰۲ و براساس تقسیمات کشوری ۱۴۰۱، ۲۵۳ شهر بدون کتابخانه در کشور داریم.
۱۸ درصد شهرهای کشورمان کتابخانه ندارند. براساس آماری که مرکز آمار ایران منتشر کرده است؛ در سال ۱۴۰۱، ۱۴۳۷ شهر داریم؛ که با این درصد، حدودا ۱۸ درصد شهرهای کشورمان کتابخانه ندارند.
۱۲ کتابخانه مرکزی در کل کشور وجود دارد که این تعداد در سال ۱۴۰۲ افزایش هم خواهد داشت.
۵۵ میلیون جلد کتاب در کتابخانه‌های عمومی کشور وجود دارد.
۱۰ میلیون نفر عضو کتابخانه‌های کشور هستند که سه میلیون تراکنش ثبت شده است.
۵۰ کتابخانه هر ساله به آمار کتابخانه‌های کشور اضافه می‌شود
باکس‌های سطری کوتاه
یکی از اولویت‌های کتابخانه‌های عمومی توسعه کتابخانه در مناطق کمتر برخوردار است که یکی از اقدامات ساخت کتابخانه و دیگری افتتاح کتابخانه سیار است. شبکه گسترده کتابخانه در کشور شامل ۳ هزار و۸۰۰ کتابخانه است که ۲ هزار و ۷۰۰ واحد آن نهادی و یک هزار کتابخانه، مشارکتی و خصوصی است. از نظر شبکه کتابخانه در منطقه، ایران جایگاه اول و ترکیه در رتبه بعدی قرار دارد و از نظر ارائه خدمات کتابخانه‌ای، ایران جزو کشورهای پیشرفته است. در تعداد اعضای کتابخانه‌ها در دنیا، ایران رتبه ۴۹ را دارد، که از هر ۱۰۰ نفر، ۳ نفر عضویت کتابخانه را دارند. گردش مالی نشر ۹ هزار میلیارد ریال است، ۱۱۰ هزار عنوان کتاب پارسال منتشر شد و براساس آمار ۱۵۰ هزار امانت کتاب ثبت شده که نمی‌توان گفت، اوضاع مطالعه بحرانی است. در مورد روستاهایی با جمعیت کم که امکان ارتباط با یکدیگر را ندارند تا افراد آن روستاها بتوانند از یک کتابخانه به صورت متمرکز استفاده کنند، بهترین راه حل راه‌اندازی کتابخانه‌های سیار است. راه‌اندازی واحدهای سیار کتابخانه‌ای می‌توانند بیش‌ترین خدمات را ارایه بدهند و با توجه به پراکندگی جمعیت روستایی دسترسی به خواندنی‌های مورد نیاز را فراهم کنند. کتابخانه سیار وسیله ارتباطی مناسبی است که برای اطلاع‌رسانی و خدمات کتابخانه‌ای در مناطق کم‌جمعیت و یا دورافتاده می‌توانند کاربرد فراوان داشته باشند. کد خبر 789636منبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: کتابخانه های سیار روستایی نهاد کتابخانه های عمومی نخستین کتابخانه سیار کتابخانه ای در مناطق کتابخانه های کشور خدمات کتابخانه ای نهاد کتابخانه ها کتابخانه سیار پراکندگی جمعیت کتابخانه عمومی شبکه کتابخانه ساخت کتابخانه وسیله نقلیه کم برخوردار خدمات کتاب کتاب رسانی راه اندازی جلد کتاب مناطق کم تحت پوشش
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۷۱۵۰۲۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کتاب‌های مشکوک به آرسنیک در کتابخانه ملی فرانسه
به گزارش «تابناک» به نقل از مهر از گاردین، احتمال می‌رود مواد شیمیایی که برای ایجاد رنگ در جلدهای سبز زمردی کتاب‌های قرن نوزدهمی استفاده شده‌اند، حاوی مواد سمی باشد و کتابخانه ملی فرانسه با شناسایی این کتاب‌ها، آنها را قرنطینه کرده است.
به این منظور کتابخانه ملی فرانسه ۴ عنوان کتاب قرن نوزدهمی را که تصور می‌شود روی جلد سبز زمردی آنها با آرسنیک پوشانده شده باشد، از قفسه‌های خود حذف کرد.
این کتابخانه روز پنجشنبه خبر داد دست زدن به این کتاب‌ها که چاپ بریتانیا هستند، احتمالاً فقط آسیب جزئی ایجاد می‌کند؛ اما برای بررسی بیشتر از رده کتاب‌های در دسترس خارج می‌شوند. متصدیان کتابخانه گفته‌اند این آثار را در قرنطینه قرار داده‌اند تا در یک آزمایشگاه خارجی تجزیه و تحلیل شوند و میزان آرسنیک موجود در هر جلد تعیین شود.
مؤسسه پاریس پس از اینکه محققان آمریکایی دریافتند ناشران در دوره ویکتوریا از آرسنیک برای رنگ‌آمیزی صحافی‌های کتاب استفاده می‌کردند، نسخه‌های دربردارنده آنها را شناسایی کرد. رنگدانه‌های سبز حاوی آرسنیک به نام یک شیمیدان آلمانی‌الاصل با عنوان سبز پاریسی، سبز زمردی یا سبز شِل نامیده می‌شدند.
محققان دانشگاه دلاوِر از سال ۲۰۱۹ با آزمایش صدها جلد کتاب برای تعیین میزان فلزات سنگین به کار رفته در آنها، فهرستی از کتاب‌های بالقوه خطرناک را تهیه کرده‌اند.
کتابخانه ملی فرانسوی در بیش از ۱۶ میلیون عنوان خود، ۴ نسخه از کتاب‌های موجود در این فهرست را یافت که شامل ۲ جلد از «تصنیف‌های ایرلند» اثر ادوارد هیز که در سال ۱۸۵۵ منتشر شد، یک گلچین دو زبانه از شعر رومانیایی توسط هنری استنلی در سال ۱۸۵۶ و کتاب «انجمن سلطنتی باغبانی ۶۳-۱۸۶۲» است.
کتابخانه ملی فرانسه اعلام کرد که دیگر کتاب‌های دارای جلد سبز را که در فهرست پروژه کتاب سمی جای ندارند نیز بررسی خواهد کرد.
سازمان بهداشت جهانی هشدار داده که قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آرسنیک و بیشتر استفاده از آب آشامیدنی و غذای آلوده، می‌تواند منجر به ایجاد زخم‌های پوستی و سرطان پوست شود. درباره کاربرد اشیای حاوی آرسنیک چیزی گفته نشده است.
برمبنای نتایج به دست آمده از «پروژه کتاب سمی» صحافی‌های سبزی که با آرسنیک پوشیده شده برای کتابداران، کتاب‌فروشان، گردآورندگان و محققان خطرات سلامتی ایجاد می‌کنند و باید در استفاده از آنها جانب احتیاط را رعایت کرد.
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است